You are currently viewing Истиҥ-иһирэх кэпсэтии

Истиҥ-иһирэх кэпсэтии

Кулун тутар 3 күнүгэр күнүс 3 чаастан Б.Ө. Ойуунускай аатынан Литература музейыгар талааннаах оҕо суруйааччыта, тылбаасчыта, фольклору хомуйааччы, саха дьахталларыттан бастакы ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, уопсастыбаннай үлэһит, классик суруйааччы Николай Неустроев бииргэ төрөөбүт балта Анна Денисовна Неустроева (03.03.1903–30.11.1947) төрөөбүтэ 120 сылыгар аналлаах ахтыы киэһэтигэр аймахтара, фольклористар, устудьуоннар уонна музей үлэһиттэрэ кыттыыны ыллыбыт уонна тэрийдибит.
Кэлбит ыалдьыттар Анна Денисовна олоҕор уонна айар үлэтигэр аналлаах быыстапканы, Национальнай библиотека пуондатыттан 1927 сылтан бэчээттэнэн тахсыбыт кини кинигэлэрин кэрэхсээн көрдүлэр. Маны таһынан Анна Денисовна ииппит кыыһа Акулина Михайловна Неустроева тус маллара эмиэ туруорулуннулар. Ол курдук, кини эдьиийигэр иитиллэ кэлэригэр илдьэ кэлбит мас холбукатын, музейга 1993 сыллаахха кини уонна норуот артыыската А.И. Егорова биэрбит Неустроевтар сундууктарын, кириэһилэлэрин уонна Анна Денисовна кэтэ сылдьыбыт таҥаһын кэлбит дьон кэрэхсии көрдүлэр. Маны таһынан музей үлэһиттэрэ бэлэмнээбит хаартыскалаах стендэлэрэ көрдөрүүгэ турдулар.
Быыстапка өссө туох дьиктилээҕий? Биллэн турар, музей пуондатыгар киирбит Анна Денисовна илиитинэн суруйбут айымньылара, дакылааттара, бэлиэтээһиннэрэ ыалдьыттар болҕомтолорун тартылар. Докумуоннар саха омук чаҕылхай кыыһын олоҕун, айар үлэтин барытын арыйар ис хоһоонноохтор. Ол курдук, куорат дьахталларын салаатыгар, оҕо тэрилтэтигэр, оскуолаҕа, кинигэ таһаарар кыһатыгар үлэлээбитин кэрэһилииллэр. Ону таһынан бэчээккэ тахсыбатах тылбаастара уонна суруйуулара эмиэ бааллар.
Кэпсэтиигэ олоҥхону үөрэтэр профессор В.В. Илларионов кыттыыны ылла. Кини Анна Денисовнаны фольклору, чуолаан олоҥхону хомуйааччы быһыытынан үрдүктүк сыаналаата. Василий Васильевич 2008 с. Өлүөхүмэттэн төрүттээх М.Т. Шараборин-Кумаарап “Улуу Даарын бухатыыр” диэн олоҥхону бэчээккэ бэлэмнээн таһааттарбыта. Оттон бу олоҥхону Анна Денисовна олоҥхоһут тылыттан суруйбута диэн бэлиэтээтэ. Олоҥхо испэктээкил быһыытынан сценаҕа турбутун уонна аан бастаан Өлүөхүмэҕэ ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар дьон-сэргэ сэҥээриитин ылбытын туһунан өрө күүрүүлээхтик кэпсээбитин ыалдьыттар ытыс таһынан сэргээбиттэрин биллэрдилэр.
Изабелла Яковлевна Жерготова Неустроевтар тус маллара Таатта музейдарыгар хайдах харалла сыталларын хаартыскаларынан доҕуһуоллаан кэпсээтэ уонна анал бырайыак оҥорон каталогу таһааттарарга ыҥырда. Кини бииргэ төрөөбүт быраата, скульптор В.Я. Сивцев-Отур Силис убай-балыс Неустровтары боруонсаҕа дьүһүйэн дойдуларыгар туруорбутун бары даҕаны биһириибит.
Бу айылҕаттан айдарыылаах Неустровтар тустарынан кинигэ бэлэмниир наадалааҕын аймахтара, кинилэр төрүччүлэрин үөрэппит кыраайы үөрэтээччилэр эмиэ тоһоҕолоон бэлиэтээтилэр. Төрүччүлэрин наука эйгэтигэр таһаарбыт Я.А. Алексеев хайдах, ханна кимниин үлэлээбитин сиһилии сырдатта. Кини иннинэ Тааттаҕа биллэр кыраайы үөрэтээччи Татьяна Ивановна Андросова дьоҕус кинигэ таһаарбыт эбит. Кэнники сылларга Неустроевтар сыдьааннара бэйэлэрэ ылсаннар 800 ахсааҥҥа тиийэ аймахтарын булан, сааһылаан бэчээккэ бэлэмнии сылдьаллар. Неустроевтар аймахтара эдьиийдэригэр Акулина Михайловна Неустроеваҕа – Анна Денисовна бииргэ төрөөбүт эдьиийин оҕотун ииппит кыыһыгар, дириҥник махтаналларын истэн олус долгуйдубут, сэргээтибит. Акулина Михайловнаҕа, дьиҥэр, саха тыллаах барыта да махтаныах тустаах. Тоҕо диэтэргит ийэтин бииргэ төрөөбүттэрин Николай Денисович уонна Анна Денисовна докумуоннарын, малларын эрэ уура сылдьыбатах, кини өссө А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй бэчээккэ тахсыбатах аатырбыт «Интеллигенцияҕа суругун» икки варианын учуонай Ю.И. Васильев-Дьаргыстайга тиксэрэн турар. Ол туһунан Юрий Иванович маннык суруйбута: «Приношу свою большую искреннюю благодарность Акулине Михайловне Неустроевой, Юрию Григорьевичу Осипову. Данные материалы достались им в наследство от матери Акулины Михайловны, первой якутской детской писательницы – члена Союза советских писателей, переводчика, фольклориста Анны Денисовны Неустроевой, родной сестры классика якутской литературы Николая Денисовича Неустроева. Известно, что Н.Д. Неустроев и А.Е. Кулаковский были хорошо знакомы, оба выходцы из Таттинского района. А Денис Петрович Неустроев (отец Н.Д. Неустроева) и А.Е. Кулаковский были хорошими друзьями. Найденные рукописи были направлены в Якутскую научно-исследовательскую лабораторию судебной экспертизы. Проведенное там исследование подтвердило, что оба варианта действительно выполнены А.Е. Кулаковским. Юрий Васильев, кандидат филологических наук. Якутск, 1992 года».
Тэрээһиммит үс чаас устата биир тыынынан истиҥник-иһирэхтик барда. Биһиги, музей үлэһиттэрэ, Неустроевтар аймахтарыгар урукку да өттүгэр, билигин даҕаны тугу хомуйбуттарын, булбуттарын тэрээһиннэрбитигэр мэлдьи аҕалбыттарыгар, бары түмсэн кэлэн кэпсэтиилэрбитигэр кыттыбыттарыгар улахан махталбытын этэбит. Ол курдук, буойун-суруйааччы Макаар Хара, биллиллээх ырыаһыт Анна Егорова кыыстара Земфира Макаровна Кузьмина музейбыт убаастанар доҕоро буоларыттан биһиги олус астынабыт. Неустроевтар сыдьааннара Михаил Гаврильевич Гоголев бу сырыыга хаартыскалардаах, кинигэлэрдээх холбуканы кыбыммытынан кэлэн үөрдүбүтэ, ол маллар быыстапкабытын киэргэппиттэрэ хайҕаллаах суол. Аны кини араас сылларга Неустроевтар үбүлүөйдэрин бэлиэтээбит тэрээһиннэрбитин видеокамераҕа уһулбута, суруйааччы Николай Денисович уонна Анна Денисовна Неустроевтар олохторун, айар үлэлэрин кэпсиир, ырытыһар киэһэлэрбитин үйэтиппитэ.
Дьокуускай куорат олохтоохторун уонна ыалдьыттарын Былатыан Ойуунускай аатынан Литература музейыгар Анна Денисовна Неустроева олоҕун, айар үлэтин кэрэһилиир быыстапкабытын кэлэн көрөргүтүгэр ыҥырабыт. Кэлиҥ, сылдьыҥ, кэрэхсээҥ!

Киирии билиэт музей кассатыгар уонна Пушкинскай картанан атыыланар.
Билсэр төлөпүөҥҥүт: (8411-2) 429812.

Ефросиния Ноговицына,
Б.Ө. Ойуунускай аатынан Литература музейын научнай үлэһитэ

Loading